Mamy Podobnie

Rodzaje zaburzeń psychicznych

Czym jest zaburzenie psychiczne?

Psychologia nie jest nauką deterministyczną, tylko probabilistyczną – podczas studiowania na SWPS większość odpowiedzi na zadawane przez nas pytania zaczynały się od: “To zależy” i jest to idealne dla mnie podsumowanie sprawy. Całe szczęście mamy jednak narzędzia do sprawniejszego poruszania się i nawigowania w temacie, co zostanie odrobinę zgłębione w poniższym artykule. 

Jeżeli zainteresowani tematem wpiszecie w Google (jak jesteście pro to może nawet w Google Scholar ;)) frazę: “zaburzenie psychiczne – definicja”, nie znajdziecie raczej jednej, jasnej odpowiedzi. Przykładowo:

Zaburzenia psychiczne – wzorce lub zespoły zachowań, sposobów myślenia, czucia, postrzegania oraz innych czynności umysłowych i relacji z innymi ludźmi, będące źródłem cierpienia lub utrudnień w indywidualnym funkcjonowaniu dotkniętej nimi osoby. Zaburzenia te mogą być utrwalone, nawracające, mogą stopniowo ustępować (remisja) lub przebiegać jako pojedynczy epizod. Są one przedmiotem zainteresowania psychiatrii klinicznej.

(źródło  Derek Bolton, What is mental disorder?. An essay in philosophy, science, and values, Oxford: Oxford University Press, 2008, ISBN 0-19-856592-5, OCLC 174094316 oraz  „Mental disorders”. World Health Organization. Listopad 2019.)

Pokuszę się tutaj o bardzo ogólne podsumowanie –  zaburzenie psychiczne jest to odstępstwo od stanu zdrowia psychicznego. Dopiero zgłębienie tematu, zapoznanie się z kategoriami i podziałem zaburzeń, a także ich  objawami pozwala nam poszerzyć ten horyzont i nabrać pojęcia, czym tak naprawdę jest zdrowie psychiczne, a czym zaburzenie psychiczne. 

Jedna ważna rzecz do zapamiętania – Jeżeli odczuwamy spektrum emocji związanych na przykład z negatywnym wydarzeniem w swoim życiu (a te emocje są inne niż takie doświadczane w codzienności), nie musi to od razu oznaczać zaburzenia psychicznego. Emocje, nawet bardzo silne i negatywne są zupełnie normalne, jeżeli są adekwatne do wydarzenia w naszym życiu, zewnętrznego bądź wewnętrznego. 

Więcej na ten temat w ciekawym artykule tutaj.

 

Zaburzenie psychiczne a choroba psychiczna

Dlaczego używam uparcie słowa: “zaburzenie”, zamiast “choroba”?  Przekopując się przez wiele artykułów naukowych i klasyfikację ICD-11 zauważyłam, że kiedy mówimy o zdrowiu psychicznym, nigdy nie używa się słowa: “choroba” – jest to język potoczny. Być może słowo to zostało usunięte ze względu na pejoratywny i stygmatyzujący wydźwięk określenia: “choroba psychiczna”. 

“Nazewnictwo zjawisk klinicznych z zakresu zdrowia psychicznego i jego zaburzeń stosowane w psychiatrii (nazwy objawów psychopatologicznych, zespołów, zaburzeń, chorób) jest w dużym stopniu odzwierciedleniem poglądów społeczeństwa na zaburzenia psychiczne, na granice pomiędzy normą a patologią, na relacje pomiędzy duszą a ciałem.” 

(źródło: Stanisław Pużyński, Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych, Psychiatria Polska 2007, tom XLI, numer 3 strony 299–308)

Z podobnego powodu przestajemy też używać określenia:  “upośledzony umysłowo”, a zamiast tego wybieramy:  “z niepełnosprawnością intelektualną”. Nie “niepełnosprawny”, tylko “Z niepełnosprawnością” (przy tym zabiegu po prostu nie określamy osoby przez pryzmat jej niepełnosprawności, tylko traktujemy niepełnosprawność jako jeden z elementów  jej życia, nie jedyny, który tę osobę definiuje). Język jest żywy, słowa nabierają i zmieniają znaczenie, warto o tym pamiętać i starać się używać języka inkluzywnego (czyli takiego, który dąży do równości i poszanowania praw i uczuć wszystkich osób), jeśli to możliwe :). 

Podział zaburzeń psychicznych

W Polsce podstawowym narzędziem klasyfikacji zaburzeń psychicznych jest ICD-11, którego (ekscytująca dla całego świata psychiatrii) premiera miała miejsce w tym miesiącu – styczniu 2022 – a prace nad nią trwają od roku 2009. Bardzo ważnym aspektem w ICD-11 jest również fakt jego skompilowania z DSM-V – Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – czyli systemem dominującym w Stanach Zjednoczonych. Ma to zapobiec rozbieżności między diagnozami zza oceanu.

Ważne! W praktyce lekarze będą nadal jeszcze używać ICD-10 do diagnozy. Według umowy międzynarodowej mamy 5 lat na tłumaczenie, przeszkolenie specjalistów, wprowadzenie do działania.

​​Stosowany w ICD-10 dziesiętny system kodowania pozwala na umieszczenie w jednym rozdziale nie więcej niż jedenastu (od zera do 10) grup zaburzeń – jest sztucznie wytworzoną barierą, niedopasowaną do rzeczywistości klinicznej, uniemożliwia tworzenie grup i podgrup danych zaburzeń, a przez to może blokować dobrze wykonaną diagnozę. 

Rozdział dotyczący zaburzeń psychicznych zawiera w tym momencie 24 podrozdziały (versus poprzednie 10). Mając większe spektrum możliwości, diagnozy mogą być stawiane dokładniej, a leczenie może być lepiej dobrane do zaburzenia.

 

Kategoria zaburzeń KOD ICD-11Przykładowe zaburzenie
Zaburzenia neuropoznawcze6A00–6A0Zzaburzenia rozwoju intelektualnego
Schizofrenia i inne pierwotne zaburzenia psychotyczne6A20–6A2Zzaburzenia schizotypowe
Katatonia6A40–6A4Zkatatonia związana z innym zaburzeniem psychicznym
Zaburzenia nastroju6A60–6A8ZMieszane zaburzenia depresyjne i lękowe
Zaburzenia lękowe i inne zaburzenia związane ze strachem6B00–6B0Zzaburzenie paniczne
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i inne współwystępujące zaburzenia6B20–6B2Zzaburzenie związane ze zbieractwem/zbieractwo
Zaburzenia związane ze stresem6B40–6B4Zzaburzenie adaptacyjne
Zaburzenia dysocjacyjne6B60–6B6Zzaburzeń związanych z dysocjacyjnymi objawami neurologicznymi
Zaburzenia związane z dystresem cielesnym6C20–6C2Zzaburzenie związane z cierpieniem cielesnym
Zaburzenia żywienia i zaburzenia odżywiania6B80–6B8Zżarłoczność psychiczna
Zaburzenia wydalania6C00–6C0Zmoczenie nocne
Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych lub zachowaniami uzależniającymi6C40–6C5Zalkoholizm
Zaburzenia kontroli impulsów6C70–6C7Zzaburzenie eksplozywne przerywane
Zachowania destrukcyjne i zaburzenia dyssocjalne (aspołeczne)6C90–6C9Zzaburzenie opozycyjno-buntownicze
Zaburzenia osobowości i inne związane z nimi cechy6D10–6D11wzorzec borderline
Parafilie6D30–6D3Zekshibicjonizm
Zaburzenia pozorowane6D50–6D5Zzaburzenie pozorowane skierowane na inną osobę
Zaburzenia neuropoznawcze6D70–6E0Zmajaczenie
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z ciążą, porodem i połogiem, nigdzie indziej niesklasyfikowane6​​E20–6E2Zdepresja poporodowa
Czynniki psychologiczne i behawioralne wpływające na zaburzenia lub choroby sklasyfikowane gdzie indziej6E40Lista objawów, które mogą być wykorzystane do identyfikacji istotnych aspektów obrazu klinicznego, niezależnie od tego, czy u danej osoby rozpoznano zaburzenia psychiczne.
Wtórne zaburzenia psychiczne lub zaburzenia zachowania związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi gdzie indziej6E60-6E6ZZespół czołowy
Zaburzenia snu i czuwania 7A00-7B2ZPrzewlekła bezsenność
Dysfunkcje seksualneHA00-HA0Z, GC42,Wytrysk przedwczesny
Sprzeczność płciHA60-HA6Z, 6E8Y, 6E8ZZaburzenia rozwoju płci

Co nowego w ICD-11 - ciekawostki

 

  • Zaburzenia neuropoznawcze – Spośród dokonanych zmian warte uwagi jest zunifikowane podejście do „całościowych zaburzeń rozwoju” (F84 w ICD-10), które w ICD-11 są ujęte w jedną homogenną grupę „zaburzeń ze spektrum autyzmu”. Tym samym niemożliwe jest rozpoznanie zespołu Aspergera lub zespołu Retta ad literam.

 

  • Schizofrenia i inne pierwotne zaburzenia psychotyczne – Największe zmiany, jakie nastąpiły w ICD-11, dotyczą schizofrenii oraz samego sposobu kodowania. Całkowicie zrezygnowano z podziału schizofrenii na podtypy (paranoidalna/hebefreniczna/katatoniczna itd.), zastępując je jedną tylko kategorią diagnostyczną:  „schizofrenia”. WHO podjęło tę decyzję ze względu na brak istotnych dowodów na to, że podział na podtypy wpływa na postępowanie terapeutyczne lub na prognozę

 

  • Katatonia – Jest to nowy podrozdział w grupie zaburzeń psychicznych. W ICD-10 zaburzenia ruchowe, znane jako katatonia, są klasyfikowane albo wyłącznie w kontekście zaburzeń organicznych, albo w kontekście schizofrenii jako dominujący objaw jednego z typów tego zaburzenia. W ICD-11 katatonia może być klasyfikowana jako związana z każdym innym zaburzeniem psychicznym. Katatonia może zostać także opisana jako zjawisko wywołane substancją psychoaktywną.

 

  • Transpłciowość została usunięta z klasyfikacji zaburzeń psychicznych – przynależy ona teraz do kategorii zdrowia seksualnego. Dodatkowo pojawiło się też pojęcie dysforii płciowej, czyli niezgodności płciowej. Usunięto też transseksualizm, który wprowadzał pewne zamieszanie, bo wiązał tożsamość płciową z orientacją seksualną.

 

  • Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych lub zachowaniami uzależniającym – Spośród tak zwanych nałogów behawioralnych wyróżniono „zaburzenie używania hazardu”oraz „zaburzenie związane z graniem”. Wyróżnienie tej drugiej kategorii zyskało rozgłos w mediach i stało się przedmiotem krytycznych uwag ze strony niektórych ekspertów .

 

  • Parafilie –  W stosunku do (częściowo) tożsamego z nim podrozdziału z ICD-10 nowy podrozdział nie zawiera takich kategorii jak: „fetyszyzm”, „transwestytyzm fetyszystyczny” oraz „sadomasochizm”. Przy czym z dwuczęściowej kategorii sadomasochizmu usunięto całkowicie masochizm, a zaburzenie opisywane jako: „sadyzm seksualny” ma w swojej nazwie i definicji warunek stosowania przymusu wobec drugiej osoby.

 

Artykuły na podstawie których opracowałam ten artykuł:

http://psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_2_2017/169Gaebel_PsychiatrPol2017v51i2.pdf

http://psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_1_2020/7Krawczyk_PsychiatrPol2020v54i1.pdf



autorka:

Anastazja Tula

MamyPodobnie

Jak na razie ogarniaczka wszystkiego, co aktualnie potrzebne. Jej ulubione słowo to “sprawczość”, w życiu prywatnym i zawodowym. Inżynierka, nadająca obecnie z Berlina, z wielkim zamiłowaniem do psychologii, studiuje ten kierunek na SWPS. Jej absolutnym konikiem jest organizowanie wyjazdów - szczególnie takich, na których można totalnie zresetować głowę i dojść do przełomowych w życiu postanowień.

Skip to content