
Psychologia nie jest nauką deterministyczną, tylko probabilistyczną – podczas studiowania na SWPS większość odpowiedzi na zadawane przez nas pytania zaczynały się od: “To zależy” i jest to idealne dla mnie podsumowanie sprawy. Całe szczęście mamy jednak narzędzia do sprawniejszego poruszania się i nawigowania w temacie, co zostanie odrobinę zgłębione w poniższym artykule.
Jeżeli zainteresowani tematem wpiszecie w Google (jak jesteście pro to może nawet w Google Scholar ;)) frazę: “zaburzenie psychiczne – definicja”, nie znajdziecie raczej jednej, jasnej odpowiedzi. Przykładowo:
Zaburzenia psychiczne – wzorce lub zespoły zachowań, sposobów myślenia, czucia, postrzegania oraz innych czynności umysłowych i relacji z innymi ludźmi, będące źródłem cierpienia lub utrudnień w indywidualnym funkcjonowaniu dotkniętej nimi osoby. Zaburzenia te mogą być utrwalone, nawracające, mogą stopniowo ustępować (remisja) lub przebiegać jako pojedynczy epizod. Są one przedmiotem zainteresowania psychiatrii klinicznej.
(źródło Derek Bolton, What is mental disorder?. An essay in philosophy, science, and values, Oxford: Oxford University Press, 2008, ISBN 0-19-856592-5, OCLC 174094316 oraz „Mental disorders”. World Health Organization. Listopad 2019.)
Pokuszę się tutaj o bardzo ogólne podsumowanie – zaburzenie psychiczne jest to odstępstwo od stanu zdrowia psychicznego. Dopiero zgłębienie tematu, zapoznanie się z kategoriami i podziałem zaburzeń, a także ich objawami pozwala nam poszerzyć ten horyzont i nabrać pojęcia, czym tak naprawdę jest zdrowie psychiczne, a czym zaburzenie psychiczne.
Jedna ważna rzecz do zapamiętania – Jeżeli odczuwamy spektrum emocji związanych na przykład z negatywnym wydarzeniem w swoim życiu (a te emocje są inne niż takie doświadczane w codzienności), nie musi to od razu oznaczać zaburzenia psychicznego. Emocje, nawet bardzo silne i negatywne są zupełnie normalne, jeżeli są adekwatne do wydarzenia w naszym życiu, zewnętrznego bądź wewnętrznego.
Więcej na ten temat w ciekawym artykule tutaj.
Dlaczego używam uparcie słowa: “zaburzenie”, zamiast “choroba”? Przekopując się przez wiele artykułów naukowych i klasyfikację ICD-11 zauważyłam, że kiedy mówimy o zdrowiu psychicznym, nigdy nie używa się słowa: “choroba” – jest to język potoczny. Być może słowo to zostało usunięte ze względu na pejoratywny i stygmatyzujący wydźwięk określenia: “choroba psychiczna”.
“Nazewnictwo zjawisk klinicznych z zakresu zdrowia psychicznego i jego zaburzeń stosowane w psychiatrii (nazwy objawów psychopatologicznych, zespołów, zaburzeń, chorób) jest w dużym stopniu odzwierciedleniem poglądów społeczeństwa na zaburzenia psychiczne, na granice pomiędzy normą a patologią, na relacje pomiędzy duszą a ciałem.”
(źródło: Stanisław Pużyński, Choroba psychiczna – problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych, Psychiatria Polska 2007, tom XLI, numer 3 strony 299–308)
Z podobnego powodu przestajemy też używać określenia: “upośledzony umysłowo”, a zamiast tego wybieramy: “z niepełnosprawnością intelektualną”. Nie “niepełnosprawny”, tylko “Z niepełnosprawnością” (przy tym zabiegu po prostu nie określamy osoby przez pryzmat jej niepełnosprawności, tylko traktujemy niepełnosprawność jako jeden z elementów jej życia, nie jedyny, który tę osobę definiuje). Język jest żywy, słowa nabierają i zmieniają znaczenie, warto o tym pamiętać i starać się używać języka inkluzywnego (czyli takiego, który dąży do równości i poszanowania praw i uczuć wszystkich osób), jeśli to możliwe :).
W Polsce podstawowym narzędziem klasyfikacji zaburzeń psychicznych jest ICD-11, którego (ekscytująca dla całego świata psychiatrii) premiera miała miejsce w tym miesiącu – styczniu 2022 – a prace nad nią trwają od roku 2009. Bardzo ważnym aspektem w ICD-11 jest również fakt jego skompilowania z DSM-V – Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – czyli systemem dominującym w Stanach Zjednoczonych. Ma to zapobiec rozbieżności między diagnozami zza oceanu.
Ważne! W praktyce lekarze będą nadal jeszcze używać ICD-10 do diagnozy. Według umowy międzynarodowej mamy 5 lat na tłumaczenie, przeszkolenie specjalistów, wprowadzenie do działania.
Stosowany w ICD-10 dziesiętny system kodowania pozwala na umieszczenie w jednym rozdziale nie więcej niż jedenastu (od zera do 10) grup zaburzeń – jest sztucznie wytworzoną barierą, niedopasowaną do rzeczywistości klinicznej, uniemożliwia tworzenie grup i podgrup danych zaburzeń, a przez to może blokować dobrze wykonaną diagnozę.
Rozdział dotyczący zaburzeń psychicznych zawiera w tym momencie 24 podrozdziały (versus poprzednie 10). Mając większe spektrum możliwości, diagnozy mogą być stawiane dokładniej, a leczenie może być lepiej dobrane do zaburzenia.
Kategoria zaburzeń | KOD ICD-11 | Przykładowe zaburzenie |
Zaburzenia neuropoznawcze | 6A00–6A0Z | zaburzenia rozwoju intelektualnego |
Schizofrenia i inne pierwotne zaburzenia psychotyczne | 6A20–6A2Z | zaburzenia schizotypowe |
Katatonia | 6A40–6A4Z | katatonia związana z innym zaburzeniem psychicznym |
Zaburzenia nastroju | 6A60–6A8Z | Mieszane zaburzenia depresyjne i lękowe |
Zaburzenia lękowe i inne zaburzenia związane ze strachem | 6B00–6B0Z | zaburzenie paniczne |
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i inne współwystępujące zaburzenia | 6B20–6B2Z | zaburzenie związane ze zbieractwem/zbieractwo |
Zaburzenia związane ze stresem | 6B40–6B4Z | zaburzenie adaptacyjne |
Zaburzenia dysocjacyjne | 6B60–6B6Z | zaburzeń związanych z dysocjacyjnymi objawami neurologicznymi |
Zaburzenia związane z dystresem cielesnym | 6C20–6C2Z | zaburzenie związane z cierpieniem cielesnym |
Zaburzenia żywienia i zaburzenia odżywiania | 6B80–6B8Z | żarłoczność psychiczna |
Zaburzenia wydalania | 6C00–6C0Z | moczenie nocne |
Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych lub zachowaniami uzależniającymi | 6C40–6C5Z | alkoholizm |
Zaburzenia kontroli impulsów | 6C70–6C7Z | zaburzenie eksplozywne przerywane |
Zachowania destrukcyjne i zaburzenia dyssocjalne (aspołeczne) | 6C90–6C9Z | zaburzenie opozycyjno-buntownicze |
Zaburzenia osobowości i inne związane z nimi cechy | 6D10–6D11 | wzorzec borderline |
Parafilie | 6D30–6D3Z | ekshibicjonizm |
Zaburzenia pozorowane | 6D50–6D5Z | zaburzenie pozorowane skierowane na inną osobę |
Zaburzenia neuropoznawcze | 6D70–6E0Z | majaczenie |
Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z ciążą, porodem i połogiem, nigdzie indziej niesklasyfikowane | 6E20–6E2Z | depresja poporodowa |
Czynniki psychologiczne i behawioralne wpływające na zaburzenia lub choroby sklasyfikowane gdzie indziej | 6E40 | Lista objawów, które mogą być wykorzystane do identyfikacji istotnych aspektów obrazu klinicznego, niezależnie od tego, czy u danej osoby rozpoznano zaburzenia psychiczne. |
Wtórne zaburzenia psychiczne lub zaburzenia zachowania związane z zaburzeniami lub chorobami sklasyfikowanymi gdzie indziej | 6E60-6E6Z | Zespół czołowy |
Zaburzenia snu i czuwania | 7A00-7B2Z | Przewlekła bezsenność |
Dysfunkcje seksualne | HA00-HA0Z, GC42, | Wytrysk przedwczesny |
Sprzeczność płci | HA60-HA6Z, 6E8Y, 6E8Z | Zaburzenia rozwoju płci |
Artykuły na podstawie których opracowałam ten artykuł:
http://psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_2_2017/169Gaebel_PsychiatrPol2017v51i2.pdf
http://psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_1_2020/7Krawczyk_PsychiatrPol2020v54i1.pdf
Anastazja Tula
MamyPodobnie
Jak na razie ogarniaczka wszystkiego, co aktualnie potrzebne. Jej ulubione słowo to “sprawczość”, w życiu prywatnym i zawodowym. Inżynierka, nadająca obecnie z Berlina, z wielkim zamiłowaniem do psychologii, studiuje ten kierunek na SWPS. Jej absolutnym konikiem jest organizowanie wyjazdów - szczególnie takich, na których można totalnie zresetować głowę i dojść do przełomowych w życiu postanowień.